جستاری دربارة ضرباهنگ و انواع آن در دعای عرفه

امام حسین (ع) در روز عرفه و در آخرین حجشان، آن‌چنان نیایش پرشوری با خدای خود داشت که توجه بسیاری را به خود جلب کرد؛ نیایشی که آکنده از عناصر زیباشناسانه و ارکان جذب مخاطب بود. موفقیت این دعا در جذب مخاطب، حاصل پیوستگی لفظ و معنا با هم است. علاوه بر این هنگامی که این دعا را می‌خوانیم، عناصر ادبی تازه‌ای می‌یابیم و شیوه‌های ادبی شگفتی ازجمله موسیقی و ضرباهنگ را کشف می‌کنیم که از آن متنی ادبی‌هنری ساخته تا مخاطبان از آن لذت ببرند. امام (ع) می‌خواهند از این طریق، دریافت‌های احساسی‌شان را به دیگران منتقل کنند؛ بنابراین آنچه را باعث جلب توجه مخاطبان و انتقال مفاهیم مدنظرشان به آنان می‌شود، به کار گرفته‌اند. ازآنجایی‌که ضرباهنگ اولین چیزی است که با گوش‌نوازی جلب توجه می‌کند و جایگاه بزرگی در ادبیات کنونی دارد، بهتر دیده شد که این عنصر ادبیات جدید در این دعا بررسی شود. به همین دلیل این تحقیق می‌کوشد تا نخست عنصر ضرباهنگ را بررسی کند و سپس ضرباهنگ به‌کاررفته در این دعا را بر اساس تکنیک‌های جدید آن مورد کنکاش قرار دهد، هر یک را توصیف کند و آنها را تجزیه‌وتحلیل نماید تا میزان توان هنری متن را به نمایش بگذارد. برای این کار به ضرباهنگ‌های فکری معنوی مانند ضرباهنگ‌های گفت‌وگو، سکوت، فکر، و... پرداخته شد. نتایج نشان می‌دهد ضرباهنگ ساخته‌شده از عناصر ساختاری و معنایی دعا در بسیاری از بندها با گونه‌های مختلف خود در هم می‌آمیزد و نوبه‌نو می‌شود تا از آن متنی یکپارچه و کمال‌یافته بسازد.